مجتبی گهستونی در یادداشتی نوشت: سالها پیش در اهواز ساختمان کوچکی با سقفی کوتاه وجود داشت که از آن به عنوان خانه انجمنهای غیر دولتی نام میبردند. خانهای که به دلیل نقش آفرینی انجمنها، جریانساز بود. بعدها توسط استانداری خوزستان، خانه سازمانهای مردمنهاد خوزستان راهاندازی شد.
انجمنهای غیر دولتی با ایفای نقش خود در حوزه تأمین منابع مالی، منابع انسانی، جذب، بسیج همگانی و حتی نظارت، تأثیرگذاریشان فراوان است و حرکت هوشمندانهایی محسوب میشود که برخی دولتها ارزش آن را بهتر میدانند و کمترین محدودیتها را برای این سازمانها فراهم کردهاند.
تجربه حضور مردم در حوزه نظارت، هدایت، اجرا همواره ثابت کرده است که وزن سنگینی به لحاظ مادی و معنوی نسبت به دولتها و حکومتها دارند. به دلیل نقش داوطلبانهای که اعضای تشکلهای غیردولتی دارند و ایجاد روحیه از خودگذشتگی، همواره شاهد یک فرهنگسازی در جوامع مختلف بودهایم که مشاهده چنین روحیاتی باعث شده تا دیگران هم به حرکت آمده و به صورت شبکهای تأثیرگذاری خود را در جامعه هدفشان افزون کنند. به همین دلیل تشکلهای غیر دولتی به دلیل ماهیت عملکردی خود همواره در حال فرهنگسازی هستند. پس دولتها باید متوجه جایگاه آنان باشند و از دستاندازی برای آنان اجتناب کنند.
بنابراین اگر کمی موشکافانهتر به این موضوع بپردازیم باید گفت اعضای سازمانها و یا تشکلهای غیر دولتی به دلیل ماهیت رفتاری و عملکردی خود نقش هشدار دهندهای دارند و چون از میان سطوح مختلف جامعه برخواستهاند با واکنشهای مختلفی که از خود بروز میدهند بیش از هر کسی دیگری که با تودههای مختلف فاصله دارند حساسیتها را منتقل میکنند. نقش دیدهبانی سازمانهای مردمنهاد در جامعه زمانی ملموستر میشود که این سازمانها در ساختار خود اهدافی را دنبال کنند که همه اجزای سازمان به آن اعتقاد داشته باشند.
در چنین حالتی، نهادهایی مؤثر خواهند بود که تشکیلاتی عمل میکنند و به رهبری گروه اعتقاد دارند و منافع جامعه را با رعایت اصول مدیریتی پیگیری مینمایند. این تشکلهای منسجم به خودی خود پویایی گروهی را شاهد خواهند بود و اعضا ولو اندک هم که باشند تک تکشان مؤثر خواهند بود.
از زمان تأسیس تشکلهای مردمنهاد در ایران تجربیات بسیار فراوانی کسب شده و همواره شاهد ظهور و سقوط تشکلهای مختلف در عرصههای گوناگون بودهایم. گاهی انجمنهایی برای اهداف شخصی شکل گرفتهاند و گاهی انجمنهایی تشکیل شدهاند تا در مسیر پرتلاطم فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی بارقهای از امید را در میان مردم مختلف با فعالیتهای مشارکتی زنده کنند.
خانه تشکلهای مردمنهاد اگرچه هدیهای است از طرف دولت به تشکلهای غیر دولتی اما باید بدون سلطه دولت مدیریت شود، چرا که یکی از مشکلات سازمانهای غیردولتی دریافت حمایت از نهادهای دولتی است که گاهی دریافت این حمایتها مشکلاتی را به وجود میآورد و ایجاد تعارضها و سوتفاهمهایی میکند. عمده سازمانهای غیردولتی هنوز نتوانستهاند ساز و کاری را اتخاذ کنند که علاوه بر دریافت کمکهایی که به تعمیق و گسترش دامنه علمی- تخصصی کار آنها کمک میکند، زیر بار دخالتهای آن نروند و این امر قطعاً امری ظریف و دقیق است که باید ضمن احترام به هویت و ارزشهای ساختاری و ساز وکار غیردولتی بودن سازمانهای غیردولتی را مخدوش و مضمحل نکنند.
ذکر این نکته ضروری است که هرگاه دولتها، سازمانهای غیردولتی را به مشارکت بگیرند ضرر نکردهاند. به رسمیت شناختن سازمانهای غیردولتی به عنوان بازیگر جدید در عرصه توسعه و فرآیند نشان از روحیه دموکراتیک دولت مردانی دارد که به خرد جمعی احترام گذاشته و اعتقاد دارند.
آنچه که تشکلهای غیر دولتی را با تهدیدها و تنگناها مواجه میکند علاوه بر فربه شدن دولت، شکلگیری نگاه غیراجتماعی و منفی به سازمانهای غیردولتی و ضعیف بودن بخش خصوصی و وجود انجماد و تصلب در جامعه مدنی است. رشد و گسترش پوپولیسم در جامعه، ناموزونی جامعه سیاسی و جامعه مدنی، عدم تغییر در قوانین ناظر بر سازمانهای غیردولتی و حتی تعدد مراکز تصمیمگیری در مورد تشکلهای غیر دولتی از جمله آسیبهایی است که به پیکره فعالیتهای مشارکتی داوطلبانه وارد میشود.
با نگاهی به تاریخچه فعالیتهای تشکلهای مردمنهاد در خوزستان میتوان به حضور سه دههای برخی از انجمنها در حوزههای میراث فرهنگی، محیط زیست، آسیبهای اجتماعی و... پیبرد. تشکلهایی که با جان و دل مایه گذاشتند و نقش تأثیرگذار برخی از آنان هیچگاه از ذهن دیگران پاک نخواهد شد. هرگاه بحث قدرت طلبی و رانتهای مالی در میان نبوده است انجمنهایی که در خوزستان پایهگذاری شدهاند موفق عمل کردهاند و هر گاه پست طلبی، منفعت طلبیهای شخصی محور کار قرار گرفته است شاهد به بیراهه رفتن تشکلهای مردمنهاد بودهایم.
در حال حاضر به قدری در سطح کشور شاهد حرکتهای نو و خلاقانه از سوی برخی تشکلهای مردمنهاد هستیم که تأثیرگذاری فعالیت آنها را دو چندان کرده است. در حالی که عمده تشکلهای غیردولتی به کمترین تأثیرگذاریهای خود بسنده کرده و برخی دیگر نیز که فقط نامشان را یدک میکشند.
انتهای پیام/
نظر شما